Κανόνες σκάκι – Ο πλήρης οδηγός για αρχάριους
Τι είναι το σκάκι και ποιος είναι ο στόχος
Το σκάκι είναι παιχνίδι στρατηγικής για δύο παίκτες. Στόχος είναι το ματ: ο βασιλιάς του αντιπάλου να απειλείται και να μην υπάρχει καμία νόμιμη άμυνα. Στην παρτίδα τα λευκά παίζουν πάντα πρώτα.
Προσανατολισμός και στήσιμο σκακιέρας
- Η σκακιέρα έχει 64 τετράγωνα (8×8). Το κάτω δεξιά τετράγωνο για κάθε παίκτη πρέπει να είναι λευκό.
- Οι Γραμμές (1–8) λέγονται «οριζόντιες» και οι στήλες (α–θ) λέγονται «κάθετες».
- Αρχική διάταξη (από τα λευκά προς τα μαύρα):
- 1η γραμμή: Πύργος–Άλογο–Αξιωματικός–Βασίλισσα–Βασιλιάς–Αξιωματικός–Άλογο–Πύργος
- 2η γραμμή: 8 πιόνια
- 7η–8η γραμμή: συμμετρικά για τα μαύρα
Συμβουλή: Αν μπερδεύεστε με τη διάταξη βασιλιά και βασίλισσας, θυμηθείτε το ρητό: «η βασίλισσα μπαίνει στο χρώμα της».
Κινήσεις στο σκάκι – Τα κομμάτια (βασικοί κανόνες σκακιού)
- Βασιλιάς: ένα τετράγωνο προς κάθε κατεύθυνση. Δεν επιτρέπεται να μετακινηθεί σε τετράγωνο που ελέγχεται από αντίπαλο κομμάτι.
- Βασίλισσα: οριζόντια/κάθετα/διαγώνια, όσα τετράγωνα θέλει (χωρίς να πηδά κομμάτια).
- Πύργος: οριζόντια ή κάθετα, όσα τετράγωνα (χωρίς άλμα).
- Αξιωματικός: διαγώνια, όσα τετράγωνα (χωρίς άλμα). Κάθε αξιωματικός μένει για πάντα στο χρώμα που ξεκίνησε.
- Άλογο: σε σχήμα «Γ» (2+1 τετράγωνα). Μπορεί να πηδά πάνω από άλλα κομμάτια.
- Πιόνι: προς τα εμπρός ένα τετράγωνο (ή δύο από την αρχική του θέση). Κόβει αντίπαλα κομμάτια διαγώνια ένα τετράγωνο μπροστά. Δεν κινείται προς τα πίσω.
Σαχ, ματ και πατ
- Σαχ: ο βασιλιάς απειλείται. Ο παίκτης υποχρεωτικά αμύνεται: μετακίνηση βασιλιά, κάλυψη της γραμμής επίθεσης, ή κόψιμο του επιτιθέμενου κομματιού.
- Ματ: σαχ στο οποίο δεν υπάρχει νόμιμη άμυνα για τον βασιλιά. Η παρτίδα τελειώνει άμεσα.
- Πατ: ο παίκτης που έχει τη σειρά δεν έχει νόμιμη κίνηση, αλλά δεν είναι σε σαχ. Αποτέλεσμα της παρτίδας: ισοπαλία.
Ειδικές κινήσεις στο σκάκι - Ροκέ, αν πασσάν και προαγωγή πιονιού
Ροκέ στο σκάκι (μικρό και μεγάλο)
Κίνηση με βασιλιά και πύργο στην ίδια κίνηση. Στόχος: ασφάλεια βασιλιά και ενεργοποίηση πύργου.
Προϋποθέσεις:
- Βασιλιάς και ο συγκεκριμένος πύργος δεν έχουν μετακινηθεί.
- Ανάμεσά τους δεν υπάρχει κανένα κομμάτι.
- Ο βασιλιάς δεν είναι σε σαχ, δεν περνά από τετράγωνο που ελέγχεται από αντίπαλο και δεν καταλήγει σε τετράγωνο υπό επίθεση.
- Μικρό ροκέ: βασιλιάς προς τον πύργο του «βασιλιά» (πλευρά η), ο πύργος μπαίνει δίπλα του (ζ).
Μεγάλο ροκέ: βασιλιάς προς τον πύργο της «βασίλισσας» (πλευρά γ), ο πύργος πάει στο δ.
Αν πασάν (en passant)
Αν ένα αντίπαλο πιόνι προωθηθεί δύο τετράγωνα και «περάσει» από τετράγωνο που ελέγχει το δικό σας πιόνι, μόνο στην αμέσως επόμενη κίνηση μπορείτε να το κόψετε «σαν να είχε κινηθεί ένα τετράγωνο». Το κόψιμο γίνεται διαγώνια στο τετράγωνο που θα κατελάμβανε το πιόνι αν είχε κινηθεί ένα τετράγωνο μπροστά.
Προαγωγή πιονιού
Όταν ένα πιόνι φτάσει στην τελευταία γραμμή (8η για τα λευκά, 1η για τα μαύρα), προάγεται σε βασίλισσα, πύργο, αξιωματικό ή άλογο (συνήθως βασίλισσα).
Τρόποι λήξης παρτίδας
- Ματ: νίκη.
- Πατ: ισοπαλία.
- Ισοπαλία με συμφωνία: κατόπιν πρότασης/αποδοχής.
- Τριπλή επανάληψη θέσης: ίδια θέση με ίδια δικαιώματα κίνησης τρεις φορές.
- Κανόνας 50 κινήσεων: αν για 50 διαδοχικές κινήσεις δεν έχει γίνει κόψιμο ούτε κίνηση πιονιού.
- Ανεπαρκές υλικό: δεν είναι δυνατό να υπάρξει εικόνα ματ (π.χ. Βασιλιάς εναντίον Βασιλιά, Βασιλιάς και Αξιωματικός εναντίον Βασιλιά, Βασιλιάς και Ίππος εναντίον Βασιλιά).
Αξία των κομματιών στο σκάκι
|
Κομμάτι |
Πόντοι (ενδεικτικά) |
|
Βασίλισσα |
9 |
|
Πύργος |
5 |
|
Αξιωματικός |
3 |
|
Άλογο |
3 |
|
Πιόνι |
1 |
|
Βασιλιάς |
Ανεκτίμητος |
- Η αξία είναι σχετική με τη θέση. Ένας πύργος σε ανοιχτή στήλη «αξίζει» περισσότερο από έναν παθητικό πύργο που περιορίζεται από πιόνια.
- Δύο ελαφρά κομμάτια (π.χ. Αξιωματικός + Άλογο) συχνά υπερέχουν ενός πύργου και πιονιού, ειδικά στο μέσο παιχνίδι.
- Τα πιόνια αποκτούν μεγαλύτερη αξία όταν γίνουν ελεύθερα ή φτάσουν κοντά σε προαγωγή.
Βασικοί κανόνες στο άνοιγμα
- Έλεγχος κέντρου: με πιόνια (ε4/δ4 ή ε5/δ5) και κομμάτια. Το κέντρο δίνει περισσότερες κινήσεις και χώρο.
- Ανάπτυξη: πρώτα άλογα και αξιωματικοί, έπειτα βγαίνουν τα βαριά κομμάτια, δηλαδή πύργοι και βασίλισσα.. Αποφύγετε να μετακινείτε το ίδιο κομμάτι πολλές φορές χωρίς λόγο.
- Ασφάλεια βασιλιά: κάντε ροκέ έγκαιρα, ιδανικά μέχρι τη 10η κίνηση το αργότερο.
- Καλή δομή πιονιών: αποφύγετε αδύνατα τετράγωνα, διπλωμένα ή απομονωμένα πιόνια δίχως αντάλλαγμα.
- Μην κυνηγάτε πρόωρα υλικό με τη βασίλισσα: συχνά χάνετε χρόνο και πρωτοβουλία.
Βασικοί κανόνες στο μέσο παιχνίδι
- Σχέδιο: κάθε κίνηση υπηρετεί έναν στόχο (επίθεση στον βασιλιά, έλεγχος κέντρου, πίεση σε αδύνατο πιόνι κ.λπ.).
- Συντονισμός: τα κομμάτια δουλεύουν μαζί. Βελτιώστε τα κακοτοποθετημένα, διπλώστε πύργους σε ανοιχτές στήλες κ.λπ.
- Τακτικές: προσέξτε αποκαλύψεις, πιρούνια, καρφώματα, διπλές απειλές. Πάντα ελέγχετε σε κάθε κίνηση «τι απειλώ – τι μου απειλεί».
- Ανταλλαγές με λογική: μην αλλάζετε «αυτόματα». Εξετάστε: ποιος ευνοείται στην τελική θέση; Με οδηγεί σε καλύτερο φινάλε;
Αδύνατα τετράγωνα / πιόνια: καταστρώστε σχέδιο πάνω στις αδυναμίες του αντιπάλου.
Βασικοί κανόνες στο φινάλε
- Ο βασιλιάς γίνεται επιθετικός: κεντροποιήστε τον και υποστηρίξτε τα πιόνια σας ή επιτεθείτε στα πιόνια του αντιπάλου.
- Ελεύθερο πιόνι: προωθήστε το με υποστήριξη. Δύο ενωμένα ελεύθερα πιόνια είναι «όπλο».
- Απλοποίηση με πλεονέκτημα: ανταλλάξτε κομμάτια (όχι απαραίτητα πιόνια) όταν έχετε παραπάνω υλικό.
Ακρίβεια: στο φινάλε μικρά λάθη κοστίζουν πολύ. Μάθετε βασικά μοτίβα: (π.χ. τετράγωνο του πιονιού, κρίσιμα τετράγωνα πιονιού, οποζισιόν βασιλιάδων, πύργος πίσω από ελεύθερο πιόνι κ.λπ.).
Μικροί κανόνες συμπεριφοράς & πρακτικές λεπτομέρειες
- Touch-move («αγγίζεις–μετακινείς»): σε αγώνες, αν αγγίξετε κομμάτι σας, πρέπει να το μετακινήσετε αν υπάρχει νόμιμη κίνηση.
- Σκακιστική γραφή: σε επίσημες κλασικές παρτίδες σημειώνουμε κινήσεις (αλγεβρική γραφή: ε4, Ιζ3, O-O κ.λπ.).
- Ρολόι: όταν παίζετε με χρόνο, πατάτε το ρολόι με το ίδιο χέρι που μετακινεί το κομμάτι.
FAQ – Συχνές ερωτήσεις για τους κανόνες σκακιού
Μπορώ να κάνω ροκέ αν περνάει ο βασιλιάς από τετράγωνο που απειλείται;
Όχι. Το τετράγωνο εκκίνησης, το «ενδιάμεσο» και το τετράγωνο άφιξης του βασιλιά πρέπει να είναι εκτός ελέγχου αντιπάλου.
Πότε επιτρέπεται το αν πασάν;
Μόνο αμέσως μετά την κίνηση του αντιπάλου όπου το πιόνι του προωθήθηκε δύο τετράγωνα και «πέρασε» από τετράγωνο που ελέγχει το δικό σας πιόνι.
Ποιο κομμάτι να διαλέξω στην προαγωγή;
Σχεδόν πάντα βασίλισσα. Υπάρχουν ειδικές περιπτώσεις «υπο-προαγωγής» σε πύργο / άλογο / αξιωματικό για συγκεκριμένα τακτικά κέρδη.
Τι μετράει περισσότερο: υλικό ή επίθεση;
Εξαρτάται από τη θέση. Σε γενικές γραμμές, υλικό πλεονέκτημα κερδίζει στο φινάλε, ενώ πρωτοβουλία / επίθεση μπορεί να υπερισχύσει στο μέσο παιχνίδι. Ισορροπήστε ρίσκο και ασφάλεια βασιλιά.
Τριπλή επανάληψη και 50 κινήσεις είναι «αυτόματες» ισοπαλίες;
Συνήθως πρέπει να διεκδικηθούν με αναφορά στον διαιτητή του αγώνα. Ελέγξτε τον ισχύοντα κανονισμό πριν από τον αγώνα.
Υπάρχουν γρήγοροι «κανόνες» στο άνοιγμα;
Ναι: ελέγξτε το κέντρο, αναπτύξτε άλογα/αξιωματικούς, κάντε ροκέ νωρίς, μη βγάζετε τη βασίλισσα πρόωρα, μη κάνετε αδυναμίες στη δομή πιονιών.
Θέλεις πρακτική εξάσκηση με προπονητή σκάκι;
Στη Σκακιστική Σχολή Αμπελοκήπων κάνουμε μαθήματα δια ζώσης και online, σε γκρουπ ή ιδιαίτερα, για όλα τα επίπεδα με έμπειρους προπονητές σκάκι.
Επικοινώνησε για δοκιμαστικό μάθημα και προσωπικό πλάνο βελτίωσης!